W grudniu gościliśmy u naszych zaprzyjaźnionych przedszkolaków z prelekcją „Zimowe śpiochy”. Dzieci poznały podstawowe gatunki krajowych zwierząt zarówno takie, które przesypiają całą zimę jak i te, które budzą się co kilka dni. Pogadanka dotyczyła głównie ssaków, ale dzieci z ogromnym zainteresowaniem wysłuchały ciekawostek na temat zimowania żab, ropuch, jaszczurek i węży oraz owadów. W ramach podsumowania wiadomości 4 i 5-latki z grupy II wycięły i pokolorowały sylwetki zwierząt, a następnie z pomocą pracownika Parku wykonały ogromny plakat z miejscami zimowania jeży, wiewiórek, myszy, borsuków, świstaków, niedźwiedzi, ropuch i węży. Natomiast starszaki relacjonowały swoje przygody i zimowe spotkania ze zwierzętami z ubiegłego roku.
Strategie zwierząt na przetrwanie tych najtrudniejszych warunków zimowych są przeróżne. Żaby trawne, wodne i śmieszki, zagrzebują się na okres zimy w mule na dnie strumienia lub zbiornika wodnego, jednak zaniepokojone aktywnie pływają. W tym czasie nie pobierają pokarmu, a wymianę gazową zapewnia im doskonale ukrwiona skóra. Żółw błotny również zagrzebuje się w mule na dnie zbiornika wodnego i tak w stanie odrętwienia przebywa nawet do 7 miesięcy. Pozostałe gady, jako zwierzęta ciepłolubne, już we wrześniu wyszukują sobie odpowiednie kryjówki do spędzenia zimy. Jaszczurki z wyjątkiem padalca zimują pojedynczo, natomiast węże zazwyczaj masowo na głębokości od 40 cm do 2 m. Płazy zimujące na lądzie okres zimy spędzają w różnogatunkowych grupach w zgłębieniach, opuszczonych norach czy w wykrotach na głębokości dochodzącej nawet do 1.5 m. W takich skupiskach trwa ciągłe przemieszczanie się zwierząt. Osobniki znajdujące się na powierzchni wciskają się do wnętrza wypychając na zewnątrz inne osobniki. Taka aktywność pozwala zimującym zwierzętom utrzymywać temperaturę ciała wyższą o ok. 0.50C niż temperatura podłoża.
Wiele gatunków ssaków „znika” na zimę pod śniegiem. Dotyczy to głównie gryzoni i owadożernych. Nie znaczy to wcale, że wszystkie one zapadają w sen. Pod warstwą śniegu, a także w świecie podziemnym tętni życie. Wiewiórka również nie zasypia, ale gdy zrobi się wyjątkowo zimno i wietrznie, zamyka się w swoim gnieździe i zapada na kilka dni w stan odrętwienia, podczas którego temperatura jej ciała obniża się o kilka stopni.
Liczna grupa ssaków z nastaniem zimy wyszukuje sobie dogodne miejsca i zapada w sen. Jednak i sen bywa różny. Może to być sen płytki - spoczynek zimowy, z którego łatwo się wybudzić i hibernacja czyli sen głęboki. W obu przypadkach obniża się tempo metabolizmu. W czasie spoczynku zimowego ciepłota ciała spada tylko o kilka stopni, natomiast w czasie hibernacji spadek ciepłoty jest znacznie większy. Zahamowaniu ulegają również podstawowe funkcje organizmu. Zmniejsza się liczba oddechów i częstotliwość skurczów serca. Hibernujący ssak potrafi utrzymać temperaturę ciała o kilka stopni wyższą niż temperatura otoczenia. Jednak w przypadku znacznego spadku temperatury otocznia zwiększa się automatycznie tempo metabolizmu lub zwierzę się budzi. Z takiej strategii korzystają często nietoperze, które w czasie wybudzenia przenoszą się w głębsze i cieplejsze partie jaskini albo poszukują nowego miejsca zimowania. Przerwę w hibernacji wykorzystują również na załatwienie potrzeb fizjologicznych, a czasem i przekąszenie owada zimującego w jaskini. Takie krótkie przerwy w czasie robią również świstaki. Długość snu zimowego bywa różna, jest charakterystyczna dla gatunku i zależy od temperatury otoczenia. Największym jednak śpiochem jest popielica, która potrafi zapadać w sen już w sierpniu i spać do połowy maja, czyli prawie 9 miesięcy.
Ciekawostki zaczerpnięto z artykułu „Jak zwierzęta spędzają zimę” autorstwa dr Marka Guzik ze strony www.wgorach.com
