Zgodnie z definicją zawartą w Art. 23. Ustawy o ochronie przyrody: obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.
Dzisiejszy OChK Rzek Szkarpawy i Tugi utworzono pierwotnie jako OChK Rzeki Szkarpawy na mocy Rozporządzenia Wojewody Elbląskiego w 1983 r. (Dziennik Urzędowy Woj. Elbląskiego z 1985 r. Nr 10, poz. 60). Akty prawne dotyczące tego obszaru były wielokrotnie korygowane i uzupełniane (Dz. Urz. Woj. Elbląskiego z 1997 Nr 7, poz. 43; Rozporządzenie Nr 21 Wojewody Warmińsko-Mazurskiego z dnia 14 kwietnia 2003 r.; Rozporządzenie Nr 5/05 Wojewody Pomorskiego z dnia 24 marca 2005 r., Uchwała Sejmiku Województwa Pomorskiego nr 259/XXIV/16 - Dz. Urz. Woj. Pom. z 2016 r. poz. 2942).
W 2019 roku dokonano weryfikacji granic i nazwy obszaru, który obecnie jest Obszarem Chronionego Krajobrazu Rzek Szkarpawy i Tugi (Uchwała Sejmiku Województwa Pomorskiego nr 114/IX/19 - Dz. Urz. Woj. Pom. z 2019 r. poz. 2958 częściowo zmieniona Uchwałą Sejmiku Województwa Pomorskiego nr 245/XIX/20 - Dz. Urz. Woj. Pom. z 2020 r. poz. 1624). Zajmuje on teren w granicach gmin Stegna, Sztutowo i Nowy Dwór Gdański o powierzchni 3 191,8900 ha. Obszar chroni krajobraz rzeki Szkarpawy (jedno z ramion deltowych Wisły) wraz z układem wałów przeciwpowodziowych i polderów żuławskich oraz fragment rzeki Tugi wraz z jej obrzeżami i starorzeczami.
Rzeka Szkarpawa jest prawobrzeżnym ujściowym ramieniem Wisły, z którą ma kontakt poprzez śluzę w Gdańskiej Głowie, wybudowaną w 1885 r. w celu minimalizacji zagrożeń powodziami na tym terenie. Jest to ciek o długości 25,4 km, zaliczany do II klasy dróg wodnych. Jako jeden z elementów pętli żuławskiej i międzynarodowej drogi wodnej E-70 Antwerpia-Kłajpeda stanowi drogę kontaktu portów położonych nad Zalewem Wiślanym (poprzez rzekę Elbląg z Kanałem Elbląskim) i w rejonie Pojezierza Iławskiego z wodami Morza Bałtyckiego. Rzeka na całej swej długości jest obwałowana. W rejonie Rybiny rzeka rozdziela się i lewe ramię nosi miano Wisły Królewieckiej. Dalej, w kierunku Osłonki, Szkarpawa meandruje.
Szkarpawa należy do rzek odznaczających się stosunkowo mało przekształconą szatą roślinną. Do XIX wieku należała do jednego z ważniejszych szlaków wędrownych, ale z uwagi na malejące znaczenie rzek jako dróg transportu, była coraz mniej wykorzystywana. Pozwoliło to na rozwój bujnej roślinności wodnej, zajmującej niekiedy całą szerokość koryta oraz roślinności szuwarowej na obrzeżach. Mimo obwałowania i uregulowania jej biegu, w wielu miejscach zachowała się roślinność naturalna i półnaturalna.
W Osłonce Szkarpawa uchodzi do Zalewu Wiślanego. Znajduje się tu stacja pomp. Wybudowana została na terenie, który jeszcze w latach 30-tych XX wieku stanowił część Zalewu Wiślanego (wody Zalewu sięgały wówczas do oddalonej 4 km na zachód wsi Stobiec i 3 km na południe do Marzęcina). Teren OCHK Rzek Szkarpawy i Tugi obejmuje zatem swym zasięgiem najmłodszy skrawek lądu.
Tuga (Tuja, system Tuga-Święta) to prawobrzeżny dopływ Szkarpawy. Jest to rzeka położona w całości na Żuławach, jej źródła znajdują sie w okolicy Cypla Mątowskiego, ujście natomiast w Rybinie. Z powodów historycznych odcinki tej rzeki noszą różne nazwy. Górny bieg rzeki (aż do mostu kolei wąskotorowej w Nowym Dworze Gdańskim) to Święta (dawniej: Wielka Święta), dolny nazwano Tugą. Rzeka w całości ma bardzo powolny nurt oraz bujnie rozwiniętą roślinność podwodną i nadbrzeżną i obecnie dostępna jest jedynie dla kajaków i niewielkich jednostek sportowych, choć była żeglowna jeszcze w latach 70-tych XX wieku. Szlak wodny na Tudze i Świętej jest uważany za jeden za najpiękniejszych na Żuławach Wiślanych, lecz w pełni dostępny jest jedynie wiosną, przed rozwojem pokrywy roślinnej.
W rejonie otuliny Parku znajduje się cześć OCHK Rzek Szkarpawy i Tugi obejmująca północny rejon obszaru do rejonu południowych wałów rzeki (południowa granica otuliny PKMW).
Tekst Uchwały z 2019 r. (wraz z załącznikami graficznymi ilustrującymi granice obszaru) jest dostepny na: http://edziennik.gdansk.uw.gov.pl/WDU_G/2019/2958/akt.pdf